فقرا در همه‌گیری‌ها بیشتر صدمه می‌بینند
فقرا در همه‌گیری‌ها بیشتر صدمه می‌بینند

[شهروند] «کرونا قربانیانش را از میان اقشار آسیب‌پذیر جامعه انتخاب کرده است. آنها چه در ابتلا و چه ‏تحت‌تأثیر پیامدهای شیوع این ویروس بر زندگی اقتصادی‌شان، بیشترین قشر آسیب‌دیده‌اند. این گروه، ‏فقیرند و فقیرتر هم می‌شوند.» اینها بخشی‌ از صحبت‌های روزبه کردونی، رئیس موسسه عالی ‏پژوهش‌های تأمین اجتماعی در اولین نشست آنلاین موسسه رحمان پس […]

[شهروند] «کرونا قربانیانش را از میان اقشار آسیب‌پذیر جامعه انتخاب کرده است. آنها چه در ابتلا و چه ‏تحت‌تأثیر پیامدهای شیوع این ویروس بر زندگی اقتصادی‌شان، بیشترین قشر آسیب‌دیده‌اند. این گروه، ‏فقیرند و فقیرتر هم می‌شوند.» اینها بخشی‌ از صحبت‌های روزبه کردونی، رئیس موسسه عالی ‏پژوهش‌های تأمین اجتماعی در اولین نشست آنلاین موسسه رحمان پس از شیوع کروناست.

 

او در ‏نشست «فقر، کرونا و سیاست‌های اجتماعی» به تأثیر شیوع این ویروس بر تشدید شرایط بد اقتصادی ‏پرداخت.  کردونی به شیوع پاندمی‌ها و قربانی شدن اقشار ضعیف نگاه تاریخی کرد و گفت همیشه در ‏پاندمی‌ها،  ضربه شدیدتر به فقرا وارد شده است.

 

او به شیوع تیفوس در‌سال ١٨۴٨ در لهستان و آلمان و ‏همچنین آنفلوآنزای اسپانیایی در‌سال ١٩١٨ اشاره و با استناد به برخی گزارش‌ها اعلام کرد که در ‏آن دوره بالاترین میزان مرگ در میان اقشار فقیر رخ داد. او گفت در ایران هم چنین اتفاقی افتاده و بر ‏اساس گزارش هما ناطق – تاریخدان و پژوهشگر –  از شیوع وبا در ایران، قربانیان این بیماری ‏تنگدستانی بودند که حتی پیش از شیوع وبا ناخوش بودند.

 

حالا هم براساس تازه‌ترین بررسی‌ها مشخص ‏شده که فقرا دو برابر بیشتر از دیگر اقشار جامعه در اثر کرونا جان‌شان را از دست می‌دهند: «پنجشنبه ‏هفته گذشته یکی از دانشگاه‌های معتبر دنیا مطالعه‌ای را منتشر کرد که نشان می‌داد پس از کرونا باید ‏منتظر ۵٠٠‌میلیون فقیر یعنی معادل ٨‌درصد جمعیت جهان باشیم. براساس گزارش سازمان بین‌المللی ‏کار (‏ILO‏)، پیش‌بینی می‌شود ٣۵‌میلیون شاغل فقیر پس از کرونا ایجاد شوند و ٢,٧‌میلیارد نفر از ‏کارگران تحت‌تأثیر این بیماری قرار گیرند. حتی گفته می‌شود که ١٩۵‌میلیون شغل با کاهش ساعت ‏کاری مواجه می‌شوند.

 

سازمان ملل هم اعلام کرده کشورهایی که ٣٠‌سال علیه فقر مبارزه کرده‌اند پس از ‏شیوع این بیماری، به ٣٠‌سال قبل‌شان بر می‌گردند.» همین توضیح‌ها سبب شد تا کردونی اعلام کند به ‏همان اندازه که شیوع کرونا سلامت مردم را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد در حوزه اجتماعی و اقتصای، ‏وضعیت فاجعه‌بار، دراماتیک و بی‌سابقه‌ای از فقر ایجاد خواهد کرد. به‌طوری که براساس اعلام ‏صندوق بین‌المللی پول این اتفاق در ٩٠‌سال گذشته بی‌سابقه بوده است. به گفته کردونی، شیوع کرونا در ‏ایران را با بحران اقتصادی‌سال ١٩٢٠ مقایسه می‌کنند.

 

او همین جا شرایط اقتصادی ایران را در ‏مواجهه با کرونا بررسی کرد: «شاید تا قبل از این به دلیل بحران ایجاد شده، فقر موضوع اصلی نبود اما ‏حالا با محاسبات به دست آمده متوجه می‌شویم که باید منتظر سونامی فقر در ابعاد مختلفش باشیم.

 

از ‏امروز کرونا، روایت فقر شدید مردمی خواهد بود که متأثر از آن اقتصادشان را از دست داده‌ا‌ند.» ‏بر اساس اعلام رئیس موسسه عالی پژوهش‌های تأمین اجتماعی، همین شرایط ضرورتی را ایجاب ‏می‌کند تا برای مواجهه با کرونا سیاست‌های یکپارچه و واحدی در نظر گرفته شود که هم سلامت مردم ‏را هدف قرار می‌دهد و هم زندگی اجتماعی و اقتصادی‌شان را. این درحالی است که شرایط ایران برای ‏مقابله با کرونا متفاوت از سایر کشورهاست: «ما در ایران در شرایطی وارد بحران کرونا شدیم که به ‏دلایلی ازجمله تحریم‌ها، اقتصاد سرحال و مقتدری نداشتیم. رئیس جمهوری در‌سال ٩٨ اعلام کرده بود ‏که دولت امکان تحقق تنها یک سوم از بودجه کشور را دارد. حالا هم پیش‌بینی‌های اتاق بازرگانی ‏حکایت از این دارد که کرونا ٩ تا ١٣‌درصد بر تولید خالص داخلی تأثیر می‌گذارد.

 

قبلا معاون اقتصادی ‏وزیر رفاه گفته بود که کرونا بر بیش از ۴‌هزار شغل تأثیر می‌گذارد.» او در ادامه به نظرسنجی ‏انجام شده از سوی مرکز افکار سنجی ایسپا درباره کرونا اشاره کرد و گفت در نظرسنجی اخیر، یک ‏سوم تهرانی‌ها اعلام کرده‌ا‌ند تحت‌تأثیر کرونا، درگیر معیشت روزانه شده‌اند و یک سوم هم گفته‌اند از ‏نظر اقتصادی یک تا دو ماه دیگر بیشتر نمی‌توانند دوام بیاورند.‏

 

افراد فقیر در اولویت حمایت قرار گیرند

‏ کردونی چند پرسش مطرح کرد؛ در مواجهه با کرونا با توجه به شرایط موجود چه سیاست‌هایی باید در ‏نظر گرفته شود و این سیاست‌ها تا چه حد تأثیرگذار است: «سازمان بین‌المللی کار در مطالعه‌‌ای که ‏انجام داده ٩٧ اقدام حمایت‌ اجتماعی در کشورهای مختلف در مواجهه با کرونا را برشمرده که در رأس ‏آنها ١٠ اقدام دیده می‌شود.

 

مهم‌ترین آنها، افزایش سطح پوشش اقشار آسیب‌پذیر است یعنی افرادی که فاقد ‏حمایت اجتماعی‌اند. بنابراین این افراد باید در اولویت اصلی قرار گیرند.» کردونی معتقد است که شرایط ‏فعلی مقابله با کرونا، ناکارآمدی نظام‌های تأمین اجتماعی و رفاهی را به اثبات رساند، بنابراین اکنون ‏فرصت خوبی برای اصلاح این نظام است: «ما یک جنگ جهانی علیه کرونا داریم و کشور ما باید در ‏برابر سیاست‌هایی که در دنیا گرفته می‌شود انعطاف‌پذیر باشد و از آنها تبعیت کند.

 

درحال حاضر ١٠اقدام برتر دنیا در زمینه حمایت‌های اجتماعی معرفی شده که ازجمله آنها افزایش سطح مزایا، گسترش ‏پوشش، بهبود دسترسی به خدمات، معرفی مزایای جدید، کاهش حق بیمه و آسان کردن دسترسی و ‏افزایش یارانه است. در کشور ما هم باید از این سیاست‌ها تبعیت شود. چرا که کرونا ما را فقیرتر می‌کند. ‏ما کشوری با اقتصاد ضعیف هستیم که ناچاریم سیاست‌های اجتماعی و حمایتی برای فقرا را در نظر ‏بگیرم. بنابراین باید در دو حوزه سیاست‌های اجتماعی را متمرکز کنیم، یکی مقاومتی، یعنی هر آنچه ‏هست حفظ شود و دوم پذیرش مسأله است.» ‏

 

تأثیر فقر بر کرونا درک نشده

به اعتقاد این کارشناس در  ایران، یا تبعات کرونا بر فقر درک نشده یا مسئولان نتوانسته‌اند تأثیر این ‏بیماری بر اقشار مختلف را تشخیص دهند: «ما در ایران با چندین چالش برای مواجهه با کرونا مواجهیم. ‏یکی اینکه نسبت به مسأله هنوز فهم دقیقی به دست نیاورده‌ایم و همچنان از رویکردهای قدیمی که ‏تجربه‌های موفقی برای غلبه بر فقر نداشته استفاده می‌کنیم.

 

دیگری اینکه ما یک سیاست رفاهی فراگیر ‏در کشور نداریم. با رویکردهای قبلی نمی‌توانیم با کرونا و تأثیرات آن مقابله کنیم. همین جاست که ‏می‌توان از فرصت تاریخی برای ارتقا و اصلاح سیستم رفاهی کشور استفاده کرد.» او به حمایت‌های ‏اعلام شده از سوی دولت برای پرداخت وام به ۴‌میلیون فرد فاقد حمایت اجتماعی اشاره کرد:  «سوالی ‏که مطرح می‌شود این است که تصویر ما از تأثیر کرونا بر اقشار ضعیف چیست؟ تا وقتی به این سوال ‏پاسخ ندهیم نمی‌توانیم به سمت درستی برویم. بنابراین ما باید دغدغه فقر ناشی از کرونا را در کشور همه‌‏گیر کنیم، دوم با صدای بلند بگوییم که رویکردهای قبلی مبارزه با فقر دیگر کاربردی ندارد و سوم ‏افرادی که از نظر اقتصادی بیشترین ضرر را از کرونا دیده‌اند شناسایی هدفمند شوند و سیاست‌های ‏حمایتی درستی برای آنها در نظر گرفته شود.» ‏

 

او در ادامه این نشست در پاسخ به سوالی درباره میزان جدی تلقی کردن مقابله با کرونا در ایران با توجه ‏به سیاست‌های اتخاذ شده در بخش غیردارویی، توضیح داد:

«چون اطلاعات شفافی در این زمینه وجود ‏ندارد نمی‌توان پاسخی مشخص داد. اما آنچه از رویکرد دنیا در مقابله با این بیماری دیده می‌شود این است ‏که خیلی از کشورها در ابتدا با سیاست تسامح و تساهل وارد عمل شدند اما در کوتاه‌ترین زمان ‏سیاست‌ها را سختگیرانه کردند. در ایران به‌طور مدام بر موضوعات اقتصادی برای کاهش سختگیری‌‌ها ‏تأکید می‌شود درحالی‌که هفته پیش رئیس سازمان بین‌المللی کار مطلبی منتشر کرد و نوشت که این دام ‏بزرگی است که کشورها میان حفاظت از سلامت مردم یا کسب و کار یکی را انتخاب کنند. کشورهای ‏دنیا با در پیش گرفتن سیاست‌های سختگیرانه معتقدند که این سیاست‌ها تأثیر کمتری بر اقتصاد می‌‏گذارد.»

شناسایی اقشار آسیب دیده از کرونا به عهده وزارت رفاه است

رئیس موسسه عالی پژوهش‌های تأمین اجتماعی در ادامه در توضیح اینکه چرا دولت سیاست‌های ‏سختگیرانه برای مقابله با کرونا را اجرا نکرده یا در این زمینه تأخیر داشته، گفت: «در نظرسنجی ‏انجام شده در موسسه پژوهش‌های تأمین اجتماعی این سوال از حدود ۵٠ کارشناس پرسیده شد. بیشتر آنها ‏این دو گزینه را انتخاب کردند: یکی نداشتن منابع مالی به دلیل تحریم‌های اقتصادی و دیگری نبود ‏هماهنگی در بخش اجرایی.» به گفته او درست است که تحریم‌ها تأثیرات زیادی گذاشته اما در کشور ‏دستگاه‌ها و نهادهای متعددی وجود دارند که مثلا با هدف حمایت از معلولان راه‌اندازی شده‌ا‌ند. بنابراین ‏تأمین منابع مالی حداقل برای کم کردن اثرات کرونا بر فقر تنها به عهده دولت نیست.

 

باید از تمام ‏ظرفیت‌ها استفاده شود. کردونی در پاسخ به سوال دیگری درباره نقش سازمان‌های مردم نهاد برای ‏کمک به اقشار آسیب دیده هم گفت:  «سطح ماجرا فراتر از کمک نهادهای مدنی و خیریه است. این ‏بحران مسئولیت اصلی دولت‌ها و نهادهای معتبر بین‌المللی است.

 

البته در بخش‌های اجتماعی، نهادهای ‏مدنی با رویکردهای خلاقانه باید به فکر تجدید ساختارهای خدمت‌رسانی باشند.» اینکه امکان شناسایی ‏اقشار آسیب‌پذیر وجود دارد یا خیر، موضوع دیگری بود که در این نشست آنلاین مطرح شد. کردونی در این ‏باره به فعالیت بانک اطلاعات رفاه ایرانیان اشاره کرد: «این بانک سال‌هاست در وزارت رفاه راه‌اندازی ‏شده که امکان شناسایی افراد آسیب‌پذیر را فراهم می‌کند. در این بانک اقشار بدون درآمد شناسایی ‏می‌شوند. از سوی دیگر در اتاق اصناف هم نزدیک به ۴‌میلیون شاغلی که کسب و کارشان ‏در اثر کرونا آسیب دیده شناسایی شده‌اند. با این حال به نظر می‌رسد وزارت رفاه امکانات خوبی برای ‏شناسایی این افراد دارد تا بتوان برای آنها بسته‌های حمایتی در نظر گرفت.» ‏