“اینجا نی‌ها گل می‌دهد” این را فولادوند مدیر تحقیقات به‌نژادی موسسه تحقیقات، ایستاده در کنار نی‌شکرهایی محصور در گلخانه‌ای می‌گوید که قامتشان گاهی به چهار متر هم می‌رسد.
عصر خوزستان/ مصطفی حلالی:
این جمله را بارها در گفتار روزمره شنیده‌ایم: “وقت گل نی”. مصطفی رحیمی‌نیا در کتاب “فرهنگ ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات عامیانه، این ضرب‌المثل را کنایه‌ای از “رویدادی غیرممکن” می‌داند که هرگز رخ نخواهد داد.
اما این غیرممکن یک استثنا دارد؛ در فاصله چند کیلومتری اهواز، موسسه‌ای تحقیقاتی این غیرممکن را ممکن کرده و “معجزه‌گون”، نی را به گل‌دهی نشانده و شرحی نو و دیگرگونه بر این ضرب‌المثل افزوده که شاید در بازنگری مجدد دائره‌المعارف‌های فرهنگِ عامیانه، زین پس استثنایی برای آن در خوزستان قائل شوند.
تلفیق علم و تخصص در به گل نشاندن نی
آنچه در منظر ما شبیه معجزه است، در مرکز تحقیقاتی نیشکر، تلفیقِ علم و تخصص است که گرهی در بند بند ساقه‌اش نشانده و به گل کشانده و از بذر بذر وجودش، نوایی شیرین را در دشت شورِ خوزستان پراکنده است.
سرّ به گُل نشستن نی، حکایت شورانگیزِ جوشش همتِ مردان و زنانی در ۳۰ کیلومتری جاده اهواز است که گلِ نی، ثمره سال‌ها تحقیقات‌‌شان در این مرکز تحقیقاتی است و امروز به پشتوانه‌ی همین پژوهش‌ها، سری در سرها در آورده و در منطقه به عنوان مرکز علمی، پرآوازه گشته است.
یک فریب جغرافیایی برای گل دادن نیشکر
“اینجا نی‌ها گل می‌دهد” این را فولادوند مدیر تحقیقات به‌نژادی موسسه تحقیقات، ایستاده در کنار نی‌شکرهایی محصور در گلخانه‌ای می‌گوید که قامتشان گاهی به چهار متر هم می‌رسد.
اینجا هر بند از نی‌شکرها، به کمربندی می‌ماند که محکم به دورش پیچیده شده و در گلدان‌های رنگارنگ ۶۰ لیتری، با رنگی متمایز خودنمایی می‌کند. برای دیدن گل‌های خوشه مانند و ریز نی، باید بند بند نیشکر را از دیده‌ها گذراند تا نادیده‌ها را دید و غیرممکن‌ها را ممکن شمرد.
البته تنها در این مرکز تحقیقاتی است که نی‌ها به گل می‌نشیند و در هیچ منطقه‌ای ایران، نی‌ها گل نمی دهند. در اینجا شرایطی مهیا شده تا نیشکر با یک فریب جغرافیایی مواجه شود و تصور کند در منطقه‌ی استوایی قرار دارد تا گل دهد؛ این همان گلی ست که تا پیش از این، دیدنش محال بود.
نی‌شکرها فقط در خط استوا گل می‌دهند و در شرایط آب و هوایی استان خوزستان به دلیل دور بودن از خط استوا، به گل نشستن نی‌ها به صورت طبیعی محال است. به همین دلیل، محققان موسسه تحقیقات نیشکر، شرایط ویژه‌ای را برای یک فریب جغرافیایی تدارک دیده‌اند تا گل از نیشکر بشکفد.
ایجاد تاریکخانه‌ای با دمای ۳۳ درجه و رطوبت بالای ۷۰ درصد همان شرایط ویژه و فریب جغرافیایی‌ست که در موسسه تحقیقات توسعه نیشکر فراهم شده است تا نی‌ها پس از ۹ ماه در مهر یا اسفند گل دهند.
به گفته مدیر تحقیقات به‌نژادی این موسسه، به علت مهیا نبودن سه فاکتور عرض جغرافیایی، دما و رطوبت برای گل‌دهی نیشکر در خوزستان، از ۲۰ سال پیش گلخانه‌ای با شرایط خاص ساخته شد تا از بذر گل‌های نیشکر، واریته‌های مقاوم و سازگار حاصل شود.
تولد فرزندان جدید از گل‌های نیشکر
اهمیت گل‌دهی نی‌ها، امکان به “بذر” نشستن نیشکر و تولید “ارقام” کیفی این گیاه استراتژیک است. قانون طبیعی تولید مثل، در نی‌ها نیز جاری است.
گلِ نی هم نر دارد و هم ماده، که جنسیت آن‌ها در آزمایشگاه پیشرفته این مرکز تحقیقاتی مشخص و پس از گردافشانی، دانه‌های بذر بسانِ فرزند بر بستر گل‌های ماده متولد می‌شود.
هر دانه‌ی بذر، “ژنتیک خاص” و متفاوت از پدر و مادر خود و سایر بذرها دارد و آنگونه که محققان این موسسه می‌گویند بهترین فرزندها پس از تولد بر اساس یک “دستورالعمل” انتخاب می‌شوند تا پس از سپری کردن دوره‌ای ۱۵ ساله، به یک رقم جدید نیشکر بدل شوند.
دور زدن تحریم‌ها؛ خروجی به گل نشاندن نیشکر
خروجی کار محققان این موسسه در به گل نشاندن نی‌ها و تولید بذرهای جدید، زمانی اهمیتی دو چندان می‌یابد که بدانیم خرید هر “رقم” نیشکر از مراکز تحقیقاتی خارج، چیزی حدود ۲۰ هزار دلار آب می‌خورد و حالا هم با وجود تحریم‌ها، درهای خرید به روی ایران بسته شده است.
مدیرعامل موسسه تحقیقات نیشکر، تولید ارقام نیشکر را “دوای درد تحریم‌ها در صنعت نیشکر” می‌داند و می‌گوید حاصل تحقیق و پژوهش این مرکز، در کنار صرفه‌جویی قابل ملاحضه ارزی، تحقق شعاری است که ایران را بر قله‌‌ی رفیع “تولید علم” قرار می‌دهد.
غیرممکن‌ها ممکن می‌شود
تولید ۲۴ رقم نیشکر در موسسه تحقیقات، نشانِ خرق عادت در ضرب‌المثلی است که در فرهنگ عامیانه ایرانی، به نمادی از غیرممکن‌ها بدل شده بود؛ اینجا نی‌ها گل می‌دهد و غیرممکن‌ها ممکن شده است.
